Śladami Čiurlionisa na Litwie
Orany (Varėna) – Druskienniki (Druskininkai) – Kowno (Kaunas) – Retów (Rietavas) – Płungiany (Plungė) – Połąga (Palanga)
Mikalojus Konstantinas Čiurlionis to jeden z najbardziej wyjątkowych twórców, który wywrzał wpływ na kulturze zarówno Litwy, jak i całego świata. W ciągu zaledwie dziesięciu lat twórczej kariery stworzył około czterystu utworów muzycznych. W ciągu zaledwie sześciu lat jako malarz Čiurlionis namalował ponad trzysta obrazów, stworzył grafiki, pozostawił dzieła literackie i poetyckie, pojawił się w dziennikarstwie i eksperymentował z fotografią artystyczną. Čiurlionis jest wszechstronną osobowością, ponieważ jego zeszyty z czasów studiów w Warszawskim Instytucie Muzycznym ujawniają jego zainteresowania geologią i historią, chemią i geometrią, fizyką i astronomią, astrologią i mitologią, językami starożytnymi i współczesnymi, filozofią klasyczną i nową, religiami Wschodu i Zachodu. Zapraszamy do bliższego poznania tego wyjątkowego artysty poprzez jego styl życia i pracy na Litwie, czasami nazywany po prostu – śladami Čiurlionisa.
Znajomość z M. K. Čiurlionisem zaczniemy w Starych Oranach (Senoji Varėna). W XIX wieku ojciec M. K. Čiurlionisa, Konstantinas, był organistą i mieszkał z rodziną w ocalałym domu w pobliżu kościoła. Obecny kościół jest bliski formom i rytmom pracy Čiurlionisa. Otwarta dzwonnica przypomina obraz Čiurlionisa „Pavasario simfonija“ (Symfonia wiosenna).
Kontynuujemy podróż do Druskiennik, gdzie cała rodzina Čiurlionisa przeprowadziła się, gdy mały twórca miał zaledwie dwa lata. Dom w Druskiennikach stał się obecnie Muzeum Pamięci M. K. Čiurlionisa. Duch artysty i jego rodziny jest tu wszędzie. Uwagę zwracają fisharmonia rodziny Čiurlionisa (instrument muzyczny), fortepian podarowany M. K. Čiurlionisowi przez Michała Ogińskiego, pierwsze autorskie obrazy, pokój twórczy, paleta M. K. Čiurlionisa i autentyczny fortepian, na którym kompozytor grał w Warszawie w czasie studiów. W muzeum można również obejrzeć wczesne prace artysty z okresu wczesnego i późnego.
Dowiedzmy się, co łączy willa „Liksma“ (Wesoła), w której znajduje się Muzeum Miejskie w Druskiennikach, z M. K. Čiurlionisem. To miejsce jest jak wizytówka ośrodka wczasowego. Zachowały się świadectwa historyczne, że M. K. Čiurlionis przyjeżdżał do willi „Linksma”, aby uczyć gry na fortepianie swoją młodą przyjaciółkę, najmłodsza córka właściciela willi Gražinę Kiersnovskytė, i wraz z drugą siostrą Zofią Kiersnovskytė malował przyrodę. Intrygujące, prawda?
Spacer po Druskiennikach zakończymy przy pomniku M. K. Čiurlionisa i będziemy kontynuować ze stacji kolejowej w Kownie. W 1908 roku M. K. Čiurlionis musiał przybyć pociągiem na pierwszą litewską wystawę sztuki w Kownie.
Także wspiemy się na taras widokowego w Aleksocie (Aleksotas) w 1908 roku M. K. Čiurlionis i Sofija Kymantaitė podziwiali panoramę miasta i Niemna.
Zobaczymy budynek, w którym w 1925 roku w otwartej galerii odbyła się jubileuszowa wystawa prac M. K. Čiurlionisa. W tym samym roku otwarto pierwszą stałą ekspozycję dzieł M. K. Čiurlionisa, która pozostawała w tymczasowej galerii do 1937 roku.
Dowiemy się, w którym sejfie przechowywano obrazy M. K. Čiurlionisa podczas II wojny światowej (od przypływu Niemna w latach 1942 – 1946). Zwiedźmy jedno z najstarszych i największych muzeum sztuki na Litwie, zbudowane i założone w okresie międzywojennym – Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa. I tutaj jest jedyne miejsce na świecie, w którym gromadzi się prawie całe dziedzictwo twórcze najsłynniejszego litewskiego artysty, kompozytora, pisarza i osoby publicznej M. K. Čiurlionisa.
Wycieczkę nie zakończymy zwiedzaniem Kowna. Dalej pojedziemy do miasta Retów (Rietavas), gdzie jest wiele miejsc związanych z M.K. Čiurlionisem. Najpierw zwiedzimy wspaniały Kościół św. Michała Archanioła w Retowie. Pod koniec XIX wieku książę Ireneusz Ogiński na własne koszty zbudował imponujące neoromańskie sanktuarium. Kościół w Retowie ze względu na swoją wyrazistość architektoniczną stał się ozdobą architektoniczną całej Żmudzi. A dumą Retowa jest zabytkowy żyrandol ze 100 żarówek, na którym w 1792 roku w poranek wielkanocny paliło się światło elektryczne! Jest prawdopodobne, że podczas tych uroczystości we wspólnej orkiestrze w Retowie i Płungianach (Plungė) grał M. K. Čiurlionis.
Pózniej będziemy podziwiać miejsca w Retowie związane z wielkim artystą i pospieszymy do stawu Malūnas. Cztery wyspy nadają stawowi szczególnego uroku, którego widoki kiedyś podziwiał M. K. Čiurlionis. W jednym z nich, na Wyspie Muzyków, odbyły się pożegnalne koncerty muzyków Retowa i Płungian. Grał tu również flet M. K. Čiurlionisa. A patrząc od strony Alei Czerwonej Bramy, sylwetki wysp stawowych jakby rysują kontury obrazu Čiurlionisa „Ramybė” (Pokój).
Będziemy kontynuować naszą podróż śladami Čiurlionisa i zwiedzimy Płungiany. W starym drewnianym św. Jana Chrzciciela M. K. Čiurlionis wraz z innymi uczniami dworskiej szkoły orkiestrowej grał i śpiewał w chórze kościelnym. Latem 1909 roku, kiedy M. K. Čiurlionis osiedlił się z żoną Sofiją Kymantaitė w domu swego wuja księdza Vincenta Jarulaitisa, często grał na organach podczas niedzielnej mszy. M. K. Čiurlionis grał tak zmysłowo, pięknie, a muzyka organowa rozprzestrzeniała się tak majestatycznie. Wydawało się, że nawet dach starego kościoła się porusza!
Śpieszymy do parku Pałacu M. Ogińskich, gdzie stał tu tzw. „muzikinė“ (muzykalnia) dworu. Tutaj Michał Ogiński założył w swoim dworze około 1873 roku szkołę muzyczną (orkiestrową) i zgromadził orkiestrę składającą się z 35-50 muzyków. Dworską Szkołę Orkiestrową Michała Ogińskiego w Płungianach w latach 1889–1893 zdwiedzał także M. K. Čiurlionis.
Z Čiurlionisem związany jest także pałac Michała Ogińskiego w Płungianach. Obecnie w Pałacu mieści się Muzeum Sztuki Żmudzkiej, w którym znajdują się eksponaty przypominające M. K. Čiurlionisa. Jednym z nich jest XIX-wieczny fortepian „C.BECHSTEIN” o ciekawej historii: grał na nim nie tylko dyrygent Pranas Dovydavičius, ale także M. K. Čiurlionis. Muzeum przygotowało materiał historyczny, który wyświetlia ślady twórczości i życia artysty w Płungianach.
Międzynarodowy Festiwal Michała Ogińskiego odbywa się corocznie w dawnej stadninie dworu księcia M. Ogińskiego od 2006 roku i rozpoczyna się w ostatnią sobotę sierpnia. Muzyka króluje tu przez cały miesiąc. Jeden dzień festiwalu poświęcony jest pamięci M. K. Čiurlionisa. To dzień święta, gdy Čiurlionis wraca do Płungian.
Odkrywanie ślad Čiurlionisa kończymy w Płungianach przy poświęconym mu pomniku „Sakmė. Karaliai” (rzeźbiarz D. Matulaitė, architekt J.Balkevičius). Został zbudowany w 2018 roku w parku dworskim, gdzie młody artysta szukał niegdyś inspiracji w swoich uliczkach, dojrzewał i dorastał do świata sztuki. Pomnik jest wzorowany na jednym z najsłynniejszych obrazów M. K. Čiurlionisa „Karalių pasaka” (Opowieść o królach).
I znajdziemy ostatnie pomniki drogi Čiurlionisa w Połądze. Wybierzmy się na spacer po parku Biruty. W 1908 roku M. K. Čiurlionis spędził lipiec w Połądze ze swoją narzeczoną Sofiją Kymantaitė. Čiurlionis mieszkał w pobliżu parku. Prawdopodobnie trasa spacerów pary prowadziła zarówno do parku, jak i do pałacu oraz na wzgórze Biruty, gdyż Tyszkiewiczowie przyjaźnili się z Ogińskimi, a Čiurlionis uczył się muzyki w Płungianach.
Pamięć o Čiurlionisie w Połądze jest naznaczona międzynarodowym Festiwalem Muzycznym M.K. Čiurlionisa, który odbywa się tu od 2013 roku. W Połądze wykonawcy koncertują w sali Kurhaus, w rotundzie parku Biruty oraz w pałacu Tyszkiewiczów. Festiwal w Połądze rozpoczyna się 6 lipca koncertem na tarasie Pałacu Tyszkiewiczów. Róża poświęcona Čiulionisu została posadzona w nominalnej alei róż w pobliżu pałacu.
Kończymy wycieczkę na moście w Połądze. Most hrabiego Tyszkiewicza do morza w Połądze został zbudowany w 1882 roku. Letni podróżnicy, zwłaszcza Sofija Kymantaitė, przyszła Čiurlionienė i Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, szczególnie pokochali promenadę jako miejsce spotkań i spacerów.
